Mutyzm jest zaburzeniem lękowym wieku dziecięcego. Jego charakterystyczną cechą to przede wszystkim wybiórczość wypowiedzi. Dziecko nie mówi w określonych sytuacjach i warunkach społecznych. W otoczeniu domowym lub innym komunikuje się bez żadnych trudności. Dziecko z mutyzmem wybiórczym ma specyficzną postawę ciała, najczęściej trzyma głowę pochyloną, ramiona skierowane do przodu z lekkim przegięciem, sam kręgosłup jest wyprostowany, natomiast mięśnie kończyn napięte. Twarz nie okazuje emocji, dziecko nie utrzymuje kontaktu wzrokowego, uważnie zaś obserwuje otoczenie.
Różnice między mutyzmem a nieśmiałością
Mutyzm wybiórczy często mylony jest z nieśmiałością. O ile ta jest niepatologiczną cechą osobowości, to mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem, które wymaga długofalowej terapii.
Funkcjonowanie dziecka z mutyzmem w przedszkolu i szkole
Dziecko z mutyzmem źle funkcjonuje w przedszkolu i w szkole. Zaburzenie to uniemożliwia mu działania edukacyjne i społeczne. Uczucie ściśniętego gardła i lęk przed publicznym wystąpieniem uniemożliwia mu komunikowanie się. Niechętnie więc bierze udział w grach i zabawach rówieśniczych, odmawia czytania na głos w klasie, niechętnie podchodzi do tablicy, nie recytuje wierszy, nie udziela odpowiedzi ustnych. Ponadto nie mówi nauczycielom lub opiekunom o potrzebach fizjologicznych czy dolegliwościach zdrowotnych, bardzo niechętnie korzysta z toalety poza domem, odmawia spożywania posiłków na stołówce szkolnej czy w przedszkolnej jadalni.
Jak reagować na objawy mutyzmu?
Jeżeli więc rodzic otrzyma od nauczyciela informację o samoizolacji dziecka w klasie, milczeniu, niechęci do uczestnictwa w zabawach musi je obserwować. W przypadku gdy ten stan utrzymuje się ponad miesiąc należy zwrócić się do specjalistów, najpierw w szkole, którzy dokonają diagnozy ucznia. Jeśli potwierdzą się obawy, dziecko zostanie skierowane na badania do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, gdzie zostanie postawiona diagnoza oraz opracowane szczegółowe zalecenia do pracy w domu i w szkole.
Znaczenie szybkiej terapii
Im szybciej zostanie podjęta terapia dziecka z mutyzmem, tym szybsze będą pozytywne efekty. W przeciwnym razie stan milczenia i związany z nim dyskomfort dziecka będzie się pogłębiał.
Dla rodzica – porady i wskazówki
1. Należy mieć świadomość możliwości dziecka
2. Błędem jest wykonywanie za dziecko prac domowych, usprawiedliwianie jego nieprzygotowania w szkole
3. Należy nawiązać współpracę z nauczycielami i terapeutami, by monitować na bieżąco sytuację i postępy dziecka
4. Jeśli jest to możliwe można aranżować spotkania z rówieśnikami poza szkołą, podczas których sprawdzimy postępy w zachowaniu dziecka np. spotkanie z rówieśnikami na placu zabaw czy imprezach okolicznościowych
5. Stawiać dziecku wyzwania tzn. wykonania określonych poleceń. Ich realizacja jest stopniowym przełamaniem stanów lękowych
6. Wykorzystywać w nauce technologię, która może być pomocna w walce ze stanami lękowymi ( np. gry edukacyjne, gdzie dziecko musi udzielić werbalnych odpowiedzi na pytania, rozmowy przez telefon z bliskimi)
7. Stosować zabawy z użyciem kukiełek, pacynek, podczas których dziecko mówi, rozmawia, gra
8. Wprowadzić trening umiejętności społecznych (wyjście na zakupy i powierzenie dziecku zapłaty czy wybór produktu)
9. Stopniowo metodą małych kroków rodzic powinien wprowadzać ćwiczenia i zadania o coraz większym stopniu trudności
10. Dziecko musi oswoić się z bodźcem, który wywołuje jego lęk czyli z obrazem siebie jako mówcy, ze swoim głosem, który słyszą różne osoby w różnych miejscach
11. Nie wolno zmuszać dziecka do mówienia, ani go wyręczać w tych czynnościach
12. Nie można omawiać, analizować problemów dziecka w obecności innych osób przy dziecku
13. Rodzic powinien pozwolić dziecku na aktywność werbalną w różnych sytuacjach, w których chce mówić, słuchać, monologować, dyskutować itp.
14. Zawsze należy docenić wkład i wysiłek włożony w zadanie, nigdy zaś porównywać z innymi dziećmi
15. Rodzic musi akceptować swoje dziecko takim jakie jest i dążyć do tego, aby pociecha była przekonana o własnej wartości.