Edukacja jest najskuteczniejszym sposobem kształtowania tolerancji. To żmudny proces, w czasie którego wyjaśniane są odmienne poglądy i stanowiska podkreślające wartość każdego człowieka. Efektem działań wychowawczych jest pozwolenie na bycie innym, wysłuchanie go i poznanie, zaproszenie do dzielenia wspólnej przestrzeni i wyrażania emocji. Młody człowiek powinien być do tego procesu przygotowany i przyuczony. Tolerancja jest pożądaną cechą, jej obecność jest niezbędna w życiu każdego z nas. Konieczna w rodzinie i jej wzajemnych relacjach, potrzebna w szkole i w pracy, w układach społecznych. Tolerancja skutecznie zapobiega konfliktom oraz kryzysom, łagodzi nieprzejednane stanowiska. Wzmacnia postawy i daje szerokie spojrzenie na otaczający świat. Likwiduje stereotypy w myśleniu i uwrażliwia na potrzeby innych ludzi.
Szkolne realia stwarzają szereg sytuacji, które pozwalają kształtować tolerancję. Dzieci w sposób naturalny powinny akceptować kolegów leworęcznych, rówieśników z wadami wzroku, alergików, uczniów niepełnosprawnych, otyłych itd. Często jednak zanim rówieśnicy wzajemnie się zaakceptują pojawiają się sytuacje trudne i problematyczne: wyśmiewanie, dokuczanie, poszturchiwanie. W takich przypadkach konieczne jest szybkie i jednoznaczne działanie ze strony nauczycieli oraz ścisła współpraca z rodzicami zainteresowanych uczniów. Nie ma bowiem zgody na przemoc spowodowaną uprzedzeniami i niechęć do drugiej osoby z powodu jej wyglądu, statusu materialnego, wyznania czy narodowości.
Czym spowodowane są zachowania nietolerancyjne w szkole?
Najczęściej wynikają ze strachu przed nieznanym i innością. Ogromny wpływ mają także doświadczenia i reguły zachowania wyniesione z domu rodzinnego. Presja kolegów oraz podporządkowanie się grupie czy przywódcy ma tutaj też znaczenie. Niewiedza oraz niezrozumienie w temacie sytuacji uczniów „innych” sprzyja przemocy. Wreszcie egoizm, przekonanie o swojej wyjątkowości i nieomylności w osądach jest kluczowa. Zachowania nietolerancyjne mogą także prezentować dorośli: rodzice czy nauczyciele. W szkole najczęściej obserwowane są zachowania dyskryminacyjne w postaci: przemocy werbalnej, fizycznej, rzadziej psychicznej. Niestety coraz większe znaczenie odgrywa cyberprzemoc.
Jak działać?
Nie wolno bagatelizować sytuacji przemocowych w szkole ani ignorować wypowiedzi uczniów w tym temacie czy ich rodziców. Należy jasno i wyraźnie sprzeciwić się takim zachowaniom. Udzielić wsparcia osobie pokrzywdzonej. Powiadomić rodziców, wychowawcę, nauczycieli oraz dyrektora szkoły o nagannych działaniach wobec innych uczniów. Zdecydowanie wyrazić oczekiwanie dotyczące zaprzestania nietolerancyjnego zachowania. Sprawca lub sprawcy muszą ponieść konsekwencje swojego działania zgodnie z obowiązującymi procedurami w szkole. W środowisku rówieśniczym, w którym miały miejsce zachowanie nietolerancyjne należy przeprowadzić stosowne rozmowy, pogadanki czy warsztaty w celu złagodzenia sytuacji i uświadomienia uczniom zagrożenia płynącego z braku akceptacji i tolerancji dla drugiego człowieka.